Co to jest wotum zaufania?

Mimo, że kampania prezydencka za nami, nadal pozostajemy w tematyce prawa ustrojowego.

Dla świadomości obywatelskiej istotne jest zrozumienie, a przed tym poznanie, pewnych instrumentów prawnych, które stosowane są na co dzień w demokracji. Jednym z takich instrumentów jest właśnie wotum zaufania. Jak działa? Czym w ogóle jest wotum zaufania? Na te pytania odpowiemy w dzisiejszym wpisie, przy czym skupimy się głównie na tym zagadnieniu na szczeblu konstytucyjnym, czyli władzy centralnej.

Wotum zaufania - podstawa prawna w Konstytucji RP

Wotum zaufania pojawia się w kilku miejscach, jeśli chodzi o ustawę zasadniczą. Pojawia się jako przepis warunkujący skuteczne zawiązanie się nowego rządu, jego utrwalanie, ale także jako przyczyna do jego rozwiązania, w przypadku braku udzielenia wotum zaufania. Dla jasności, przytoczmy tutaj treść najważniejszych przepisów Konstytucji RP, które odnoszą się do wotum zaufania.

1. art. 154 ust. 2 Konstytucji RP: Prezes Rady Ministrów, w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

2. art. 154 ust. 3 Konstytucji RP: W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera przysięgę od jej członków.

3. art. 155 ust. 1 Konstytucji RP: W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania Rady Ministrów przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

4. art. 155 ust. 2 Konstytucji RP: W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory.

5. art. 160 Konstytucji RP: Prezes Rady Ministrów może zwrócić się do Sejmu o wyrażenie Radzie Ministrów wotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministrów następuje większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

6. art. 162 ust. 2 pkt 1) Konstytucji RP: Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów również w razie: 1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów (...).

Jak działa wotum zaufania?

Nie jestem pewny, czy to pytanie sformułowałem prawidłowo, jeśli akurat chodzi o wotum zaufania. Odpowiedź jest oczywista, ale jej sformułowanie już takie nie jest. Dlaczego? Należałoby udzielić odpowiedzi, czym w ogóle jest zaufanie. Uważam, że to zadanie przerosłoby i mnie, i ten wpis, żeby zrobić to na tyle krótko, aby Was nie zanudzić. Przyjmijmy pewne założenie. Z punktu widzenia prawnika, treści przepisów Konstytucji RP i kontekstu stosowania tego instrumentu, zaufanie będzie takim stanowiskiem, które przejawia się w popieraniu kogoś lub czegoś. Zgadzam się albo się nie zgadzam.

Przejdźmy dalej. Niezależnie od podjętej wewnętrznie decyzji, trzeba ją teraz zamanifestować. Z treści przytoczonych artykułów Konstytucji RP wynika, że manifestacja zaufania przybiera postać głosowania. Posłowie głosują, czy popierają działania Rządu, czy też nie. Samo głosowanie, jak czytamy, wymaga określonego kworum (liczby posłów obecnych na głosowaniu) oraz liczby głosów popierających Rade Ministrów.

W tym miejscu zwróćmy jeszcze uwagę na moment, kiedy udzielane jest wotum zaufania. Pierwszy moment jest wtedy, kiedy po nowych wyborach formowany jest Rząd. Drugi ma miejsce w trakcie trwania kadencji. Prezes Rady Ministrów może zwrócić się do Sejmu o jego udzielnie.

Skutek braku wotum zaufania

Tutaj już możemy odpowiedzieć krócej. Niezależnie od etapu na jakim jest poddane pod głosowanie udzielenie wotum zaufania, jego ostateczny brak skutkuje skróceniem kadencji Sejmu i zarządzeniem nowych wyborów.

Znaczenie wotum zaufania

Wotum zaufania z punktu widzenia przepisów Konstytucji RP to warunek konieczny do sformowania Rządu i jego trwania w toku kadencji Sejmu. Bez wotum zaufania dany rząd, a finalnie dany Sejm nie może dalej funkcjonować i konieczne jest przeprowadzenie nowych wyborów.

Źródło

Konstytucja RP