Kompetencje Prezydenta RP. Siła sprawcza, czy reprezentant?

Autor jako Konsul rzymski

Po dłuższej przerwie, zanim wrócimy w podróż po przepisach prawa cywilnego, przyjrzyjmy się bardziej ogólnemu zagadnieniu. Co raz większymi krokami zbliżają się wybory prezydenckie. Każdy kto choć trochę interesuje się kwestiami państwowymi, czy po prostu publicznymi, na pewno śledzi trwającą kampanie prezydencką.

W tym miejscu, całkowicie poza kwestiami politycznymi, przyjrzyjmy się kwestiom prawnym. Sprawdźmy, co tak na prawdę może Prezydent RP w świetle ustawy zasadniczej, czyli Konstytucji RP (dalej: Konst. RP).

Kto może kandydować?

Kandydat musi posiadać obywatelstwo polskie, ukończone 35 lat i posiadać pełnie praw wyborczych do Sejmu (art. 127 ust. 3 zd. 1 Konst. RP).

Kto wygrywa?

Ten, który otrzyma więcej niż połowę głosów. Ważnych głosów. W przypadku braku takiego wyniku, to głosowanie przeprowadza się ponownie i to już czternastego dnia od pierwszego głosowania. (art. 127 ust. 4 Konst. RP). W kolejnym głosowaniu udział bierze jedynie dwóch kandydatów, którzy otrzymali podczas pierwszego głosowania najwięcej głosów (art. 127 ust. 5 Konst. RP). Prezydentem zostaje wówczas ten kandydat, który otrzyma więcej głosów (art. 127 ust. 6 Konst. RP).

Krótko mówiąc, wygrywa ten, który otrzyma najwięcej głosów.

Zakres władzy - kompetencje Prezydenta RP

W tym miejscu skupmy się na najważniejszych kompetencjach. To znaczy tych, które bezpośrednio związane są z ogólnie, czy powszechnie rozumianą władzą.

Prezydent RP to zwierzchnik Sił Zbrojnych RP (art. 134 ust. 1 Konst. RP). Może zarządzić mobilizacje (art. 136 Konst. RP). Nadaje obywatelstwo polskie (art. 137 Konst. RP). Wręcza ordery i odznaczenia (art. 138 Konst. RP). Może zastosować prawo łaski (art. 139 Konst. RP). Posiada prawo do wydawania rozporządzeń i zarządzeń (art. 142 ust. 1 Konst. RP). Przede wszystkim reprezentuje państwo w relacjach międzynarodowych, tj. posiada kompetencje w zakresie zawierania umów międzynarodowych i organizowania przedstawicieli RP na arenie zagranicznej (art. 133 Konst. RP).

Czy Prezydent RP może wprowadzać nowe prawo?

Jeśli przez wprowadzanie nowego prawa mamy rozumieć to, że Prezydent RP sam ogłasza jakiś przepis albo akt prawny i wprowadza go w życie, tak że obowiązuję on każdego z nas, to Prezydent RP nie może wprowadzać (stanowić) takiego prawa.

Artykuł 87 ust. 1 Konst. RP, stanowi wyraźnie, co należy rozumieć przez źródła prawa i jest/są to: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Nie zostało w tym miejscu wymienione, coś takiego jak akt prawa stanowiony bezpośrednio przez Prezydenta RP.

Oczywiście Prezydent RP może wydawać rozporządzenia, które zostały wymienione jako źródła prawa, ale nie jest to taki akt prawny, który tworzy nowe prawo. Rozporządzenie wydawane jest w oparciu o podstawę prawne wynikającą z ustawy, w celu wykonania tej ustawy i organ upoważniony nie może przekroczyć swoich kompetencji w tym zakresie (art. 92 Konst. RP).

Przykład jak działa rozporządzenie. Sejm ustanawia prawo, że każdy obywatel RP ma obowiązek podczas obiadu siedzenia na drewnianym krześle. Jaki kolor ma mieć krzesło i poduszki, określi nam rozporządzenie. Załóżmy, że to rozporządzenie ma wydać Prezydent RP. Wydane rozporządzenie nie może określać nic więcej ponad kolor krzeseł i poduszek. Nie może wprowadzić prawa, że zamiast krzesła można stosować fotel albo sofę.

Widzimy zatem, że rozporządzenie tylko precyzuje nam prawo wynikające z ustawy. Ustawy są uchwalane przez Sejm i Senat (art. 95 ust. 1 Konst. RP).

Prezydentowi RP przysługuje inicjatywa ustawodawcza (art. 118 ust. 1 Konst RP). Co to oznacza? Prezydent RP może złożyć projekt prawa (ustawy), które może ale nie musi, zostać przyjęte przez Sejm i Senat.

Prezydent RP posiada jeszcze jedną ważną kompetencje. Jeśli Sejm i Senat uchwalą ustawę to Prezydent RP podpisuje ten akt prawny w określonym terminie, ale nie musi tego zrobić. Może skierować taką ustawę do zbadania przez Trybunał Konstytucyjny albo zwrócić ustawę do Sejmu w celu ponownego jej rozpatrzenia. Wówczas zależnie od dalszej procedury, akt prawny zostanie podpisany albo konieczne będzie wprowadzenie poprawek (art. 122 Konst. RP).

Podsumowanie

Czy biorąc pod uwagę powyższe informację, możemy uznać, że Prezydent RP posiada rzeczywistą siłę sprawczą na drodze stanowienia prawa, czy wybory dotyczą osoby, która może jedynie reprezentować nasz kraj?

Jeśli chodzi o wprowadzanie własnych pomysłów w zakresie zmiany prawa, czyli zmiany otaczającego nas świata, należałoby się skłonić bardziej do stanowiska, że Prezydent RP takiej siły sprawczej nie ma. Faktycznie, może on wystąpić z własnym projektem ustawy, ale nie ma gwarancji, czy zostanie on przyjęty (wprowadzony w życie). Zależy to od Sejmu i Senatu. Można uznać, że Prezydent RP posiada jedynie cząstkowy wpływ na bezpośrednie stanowienie prawa (sprzeciw przy podpisaniu ustawy).

Czy to może prowadzić do wniosku, że wybory prezydenckie są mniej ważne? Oczywiście, że nie. W tych wyborach decydujemy o tym, kto i jak będzie reprezentował nasze państwo.

Źródła:

Konstytucja RP

Ilustracja własna - Albert Turkiewicz